سپتيك تانك در واقع يك مخزن كوچك به جهت ته نشيني مي باشد كه به دليل زمان ماند طولاني آن،  فاضلاب موجود در مخزن سپتيك تانك، تحت تاثير باكتريهاي غير هوازي قرار گرفته و به حالت معلق در مي آيند.

سرپوشيده نمودن  سپتيك تانك  به جهت جلوگيري از مزاحمت بوي نامطبوع فاضلاب بوده و با توجه به اهميتي كه مخزن سپتيك در كاهش آلودگي و مواد آلي فاضلاب دارد، امروزه از آن به عنوان يك راه حل موقت جهت دفع و تصفيه فاضلاب استفاده مي شود. در اين روش كليه فاضلاب منزل بوسيله فاضلاب رو  ساختمان، وارد مخزن سپتيك تانك مي گردد.

تمام فعل و انفعالاتي كه در سپتيك صورت مي گيرد عبارتست از پالايش ابتدايي فاضلاب كه همان ته  نشيني است، حتماً موادي كه در مخزن ته نشين و يا رونشين مي شوند، مراحلي از تصفيه را مي گذرانند كه در اين رابطه بصورت مختصر توضيح خواهيم داد.

اين نوع مخزن به گونه اي طراحي مي گردد كه فاضلاب بعد از وارد شدن به مخزن، تقريبا به مدت يك تا سه روز در آن قرار مي گيرد. در مدت اشاره شده، مواد معلق نسبتا سنگين فاضلاب به صورت لجن در كف مخزن ته نشين شده و بيشتر مواد معلق سبك و از جمله روغن و چربي به تدريج به شكل كف غليظي در سطح مايع شناور مي گردد.

هنگامي كه مقداري فاضلاب وارد مخزن مي شود به همان اندازه حجم ورودي، پساب از لوله خروجي دفع مي گردد. در اين بين، لجن ته نشين شده در كف مخزن بر اثر فعاليت باكتري هاي غير هوازي تجزيه شده و ايجاد گاز مي نمايد. نتيجه فعل و انفعالات مزبور، كاهش قابل ملاحظه حجم لجن مي باشد و به همين دليل معمولاً لجن موجود در مخازن، هر ۲ تا ۴ سال يكبار بر حسب زمان ماند اوليه مي بايست تخليه گردد.

در پساب موجود در مخزني كه به صورت صحيح پياده سازي و اجرا شده است، تيرگي و مواد معلق به ميزان كمي وجود خواهد داشت. اما در اين لحظه، پساب ما هنوز به صورت كامل صاف نبوده و بوي مخصوص فاضلاب مي دهد. علاوه بر اين، پساب موجود، به جهت وجود باكتريهاي بيماري زا، كيست و تخم كرم هايي كه كاملاً‌ از بين نرفته اند مخاطره انگيز مي باشد.

همزمان با تجزيه لجن در مخزن، گاز توليد مي گردد كه به صورت حباب هاي ريز به سمت سطح مايع صعود مي نمايد. گازهاي مزبور در هنگام برخورد به فاضلاب، مولكول هاي آن را با موجودات ريز كه عامل اصلي عمليات تجزيه اند جذب مي كنند. ذرات مزبور در سطح مايع تجمع يافته و به تدريج آن را سنگين و ضخيم مي كند تا آنجه كه كف مذكور در اثر افزايش وزن اندكي ريز سطح مايع قرار مي گيرد.

گسترش لايه هاي شناور گاهي به ميزاني است كه سطح زيرين آن حتي تا درون فاضلاب روي اصلي نيز ادامه مي يابد. پيدايش اين وضع معمولاً همزمان با افزايش لجن در كف مخزن است و نتيجتاً گذرگاه فاضلاب در داخل مخزن آنقدر كوچك مي شود كه فرصت كافي براي ته نشين شدن مواد معلق فاضلاب تازه تخليه شده باقي نمي ماند و در نتيجه در پساب مخزن مقدار قابل توجهي مواد شناور مشاهده خواهد شد. اشكال مزبور را مي توان با تخليه و تنظيف منظم مخزن مرتفع كرد.

از طرف ديگر صعود حباب هاي گاز در درون مايع مخزن تا حدودي سير طبيعي ته نشيني مواد جامد را مختل مي كند. راه حل اين مشكل ساختمان يك مخزن دو انباره است. به اين ترتيب كه مواد معلق سبك كه از انباره اول خارج مي شوند با شرايط مساعدتري در محيط آرام انباره دوم ته نشين مي شوند. اين كار به خصوص در مواقعي كه حجم لجن ته نشين شده زياد و تجزيه بي هوازي سريعاً در حال گسترش است، بسيار موثر مي باشد. لجن انباره دوم معمولاً‌ يكنواخت تر و كف متشكله در آن كمتر از انباره اول است. مواد معلق، پساب چنين دستگاهي نيز كمتر از دستگاه يك مخزنه است.

سپتيك تانك ساده ترين مدل تصفيه خانه تك واحدي در صنعت تصفيه فاضلاب است كه تصفيه مكانيكي ( يا  ته نشيني) و تصفيه زيستي با كمك باكتريهاي بي هوازي همزمان در آن صورت مي گيرد و جهت حذف چربي ها و مواد معلق پساب مكان هايي نظير رستورانها، هتل ها، كارخانه جات و …. كه داراي آشپزخانه بزرگي هستند استفاده مي گردد.

سپتيك تانك هاي بتني از استوانه اي تشكيل شده است كه به صورت سر پوشيده بوده و معمولاً با بتن  آرمه و در ابعاد مختلف ساخته مي شوند. در اين نوع مخازن، فاضلاب پس از ورود به انباره به دليل كاهش سرعت جريان آن قسمتي از مواد معلق خود را به صورت ته نشيني از دست مي دهد و از سوي ديگر مخزن، بيرون مي رود. در انتها مواد ته نشين شده به صورت لجن در كف انبار جمع مي شوند. اين لجن حاوي ارگانيسم هاي زنده مفيدي مي باشند. اين ارگانيسم ها از فاضلاب ورودي به عنوان غذا فاضلاب را تصفيه مي كند و به اين دليل حجم لجن در اين سيستم تقريباً ثابت بوده و تا چند سالي نياز به تصفيه لجن ندارد.

 
مزاياي سپتيك تانك توليد شده توسط شركت فرآب صنعت

سرعت اجرا:
مناسب براي زمين هاي دژ و يا زمين هايي كه قدرت جذب بسيار كمي دارند و يا مناطقي كه سطح آبهاي زير زميني در آن بالا باشد
به دليل استقرار در زمين مكاني را اشغال نمي نمايد
هزينه بسيار مناسب:
بدليل عدم استفاده از وسايل الكترومكانيكال نيازي به تعمير و هزينه نگهداري و اپراتور ندارد.
و نهايتا اينكه سپتيك تانك حوض ته نشيني ساده ايست كه در آن فاضلاب با سرعتي كم و بطور مداوم در جريان است لذا مواد معلق ته نشين شده بصورت لجن در كف انباره با كمك باكتري هاي بي هوازي هضم ميشود، و در نتيجه تبديل به مواد آبكي و گازي شكل مي گردد و از حوض خارج مي شود لذا از مقدار لجني كه بايد تخليه شود كاسته مي شود بطوريكه تخليه لجن حداكثر يك بار درسال و در نهايت ۵ سال يكبار نياز به خالي كردن پيدا مي كند.  نكته مهمي كه بايد حتماٌ رعايت شود اين است كه در تمام مدت مقدار فاضلابي كه از سپتيك خارج مي شود برابر با مقدار فاضلابي باشد كه وارد سپتيك تانك مي شود.

چگونه مي توانيم مكان مناسبي جهت قرارگيري سپتيك تانك در محل پروژه را پيدا نماييم؟

محل مخازن بايد دور از مسير نهرها و آبگيرها بوده و در سطحي هموار ساخته شود همچنين سپتيك تانك بايد در جهت مخالف وزش بادهاي غالب پياده سازي شود.

در اين رابطه چند نكته وجود دارد كه در زير به آن اشاره خواهيم نمود :

طول انباره مستطيل شكل را ۲ تا ۴ برابر پهناي آن انتخاب مي كنند.
عمق موثر براي انباره بايد ۱٫۲ متر باشد، عمق موثر عبارتست از فاصله آزاد فاضلاب تا كف تانك.
فاصله سطح فاضلاب تا سقف انباره حداقل بايد ۳۰ تا ۴۰ سانتي متر باشد.
براي زلال سازي بهتر فاضلاب معمولاٌ سپتيك تانكها را دو يا سه مخزنه مي سازندكه حجم قسمت اول را دو برابر  حجم قسمتهاي بعدي طراحي مي كنند.  كه اين امر به منظور جلوگيري از نوسانات سطحي فاضلاب و طولاني تر كردن تخليه لجن صورت مي گيرد.
ضريب تبديل آب مصرفي به فاضلاب معمولاٌ برابر ۸۰ درصد در نظر گرفته مي شود.
ميزان توليد فاضلاب با توجه به سرانه مصرف آب و ضريب تبديل آن به فاضلاب براي زمان ماند ۱۲ تا ۱۵ ساعت (به دليل عدم حضور پرسنل عملياتي در طول روز) طراحي مي گردد.
                                                          Septic Tank Farab Sanaat

طرز ساخت فضاي داخل سپتيك تانك

 جريان فاضلاب بين مخازن توسط لوله هاي با قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتي متر برقرار مي گردد، ممكن است اين امر بوسيله سوراخ هايي كه در ديواره جداكننده به فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتي متر از سطح آزاد فاضلاب تعبيه مي شند انجام گيرد تا مواد شناور از انباره فاضلاب سرريز نشود. فاصله مركز تا مركز لوله ها  و يا سوراخها  ۳۰ سانتي متر در نظر مي گيرند.

به منظور خروج گازهاي ايجاد شده از تجزيه فاضلاب در فضاي سپتيك، از لوله اي به قطر ۱۰ سانتي متر استفاده مي شود. براي جلوگيري از ايجاد مزاحمت توسط بو ارتفاع لوله تهويه را حداقل ۱٫۵ متر بالاتر از ارتفاع بالاترين ساختمان در نظر مي گيرند. همچنين براي جلوگيري از ورود و يا افتادن جانوران و پرندگان به لوله تهويه دو كار صورت مي گيرد: يا در انتهاي آن توري نصب مي كنند و يا با نصب زانوي ۹۰ درجه امتداد دهانه خروجي لوله تهويه را به طرف زمين بر مي گردانند.

نكته مهم : براي بازديد، تميز كاري و تعمير كردن تانك، تعبيه دريچه آدم رو  ضروري است.

به منظور جلوگيري از حركت اغتشاشي فاضلاب ورودي كه ممكن است موجب خروج كف ناشي از عمل تجزيه فاضلاب گردد از مانع استفاده مي كنند. اين مانع ممكن است با نصب سه راهي و تغيير جهت دادن لوله ورودي داخل تانك از حالت افقي به عمودي عملي گردد. معمولاٌ انتهاي لوله ورودي را حدود ۳۰ سانتي متر و انتهاي لوله خروجي فاضلاب را ۴۵ سانتي متر پايين تر از سطح آزاد فاضلاب نصب مي كنند.

در حال حاضر حداكثر جمعيتي كه مي توان فاضلاب حاصل از فعاليت انها را با سپتيك تانك تصفيه نمود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر توصيه شده است.  با نصب ديواره در داخل فضاي سپتيك تانك حجم آن را به دو قسمت تقسيم مي كنند، بطوريكه حجم فضاي مربوط به ورود فاضلاب دو برابر حجم فضاي قسمت خروجي باشد.

محاسبات سپتيك تانك

 براي محاسبه حجم سپتيك تانك اطلاع از مقدار فاضلاب جمع آوري شده در شبانه روز در ساختمان  ضروري است.

حجم سپتيك تانك بر حسب مقدار فاضلاب تخليه شده در آن متفاوت و بشرح زير است:

اگر حجم فاضلاب جمع آوري شده در شبانه روز تا ۲ متر مكعب باشد، حجم تانك ۳ متر مكعب منظور مي شود.
اگر حجم فاضلاب ۲ تا ۶ متر مكعب باشد، حجم تانك ۱٫۵ برابر حجم فاضلاب محاسبه مي گردد.
اگر حجم فاضلاب ۶ تا ۶۰متر مكعب باشد حداقل حجم تانك مطابق رابطه زير بدست مي آيد:
V=4500+0.78Q

مقدار فاضلاب جمع آوري شده در شبانه روز= Q

حداقل حجم سپتيك تانك =V

چگونگي بهره برداري از سپتيك تانك فرآب صنعت

زمان تخليه سپتيك تانك بطور معمول و در شرايطي كه ظرفيت تانك خوب محاسبه شود و از ريختن مواد غير از فاضلاب جلوگيري شود، حدود يك سال مناسب خواهد بود. از ريختن مواد ضد عفوني كننده به داخل سپتيك تانك به علت از بين بردن باكتري ها خودداري شود. تمام لجن نبايد از تانك تخليه گردد زيرا مقداري لجن براي شروع مجدد فعاليتهاي ميكروب لازم مي باشد

دفع فاضلاب تصفيه شده خارج شده از سپتيك تانك فرآب صنعت

پساب خروجي سپتيك تانك را بر حسب نفوذ پذيري زمين به دو طريق دفع مي كنند :

۱٫  در زمين هاي با نفوذ پذيري زياد، ترانشه اي به عمق ۴۵ سانتي متر حفر كرده و پساب سپتيك تانك را در آن تخليه مي كنند.

در زمين هاي با نفوذ پذيري كم، فاضلاب خروجي از سپتيك تانك را به داخل چاه جذبي هدايت مي كنند.

۲٫ در صورتيكه زمين از نفوذپذيري كمي برخوردار باشد بياد با ايجاد ترانشه هايي پر از شن و ماسه دانه بندي شده سطح تماس فاضلاب با زمين را افزايش داد.

ظرفيت نفوذ پذيري زمين

ظرفيت نفوذ پذيري زمين براي فاضلاب كمتر از آب است، زيرا مواد اضافي موجود در فاضلاب موجب بوجود آمدن مواد ژله اي مي شود.

بنابر تعريف، مدت زماني كه لازم است سطح آب در داخل چاله اي به ابعاد ۳۰ در ۳۰ سانتي متر و عمق ۴۵ سانتي متر،  به اندازه ۲٫۵ سانتي متر پايين رود، ظرفيت نفوذ پذيري زمين گفته مي شود.

نكته: قبل از انجام آزمايش زمين محل آزمايش را بايد خيس كرد و آزمايش را انجام داد.

سطح زمين لازم براي جذب فاضلاب تصفيه شده بصورت زير محاسبه مي شود:

با داشتن زمان جذب در صورتيكه از لوله سوراخدار و ترانشه جهت دفع فاضلاب استفاده مي شود، مي توان از رايطه زير استفاده نمود.

 Q =۱.۳/Ta + ۷.۵

 Q : دبي فاضلاب يا بار سطحي فاضلاب وارد بر سطح جذب كننده بر حسب m3/m2.d از سطح كف ترانشه

Ta : زمان جذب بر حسب دقيقه

با اطلاع از مقدار كل فاضلاب و مساحت لازم براي جذب آن مي توان با استفاده از جدول زير طول ترانشه ها را حساب كرد:

براي تداوم عمل تصفيه و تسريع واكنشهاي بيولوژيكي توسط باكتري هاي هوازي عمق ترانشه را خيلي كم و حدود ۹۰-۴۵ سانتي متر در نظر مي گيرند، قطر لوله هاي پخش كه در كف ترانشه نصب مي شوند حدود ۱۰ سانتي متر و طول آن براي واحد هاي كوچك ۱۰۰ متر است. جنس لوله هاي پخش كننده فاضلاب معمولاٌ سفال مي باشد.

شيب لوله ها اگر ۱۰۰ متر باشد ۳/. درصد و اگر ۳۰۰-۱۰۰ متر باشد، ۵/. درصد انتخاب مي گردد.

حداقل فاصله بين ديواره دو ترانشه معمولاٌ يك متر انتخاب مي گردد.

در دفع فاضلاب در صافي هاي شني معمولاٌ دو رديف لوله استفاده  مي شودرديف بالا به قطر ۱۰ سانتي متر براي پخش فاضلاب در صافي و رديف زيرين براي جمع آوري فاضلاب صاف شده تعبيه مي گردد. مقدار فاضلابي كه در هر متر مربع از صافي شني در روز مي تواند عبور كند ۴۵ ليتر است كه معادل زمان جذب در حدود ۲۳ دقيقه مي باشد. عمق بستر ماسه ۷۵ سانتي متر است.

در صورتيكه از چاه براي دفع پساب سپتيك تانك شود، مقدار فاضلاب جذب شده در هر متر مربع سطح  ديواره چاه از رابطه زير بدست مي آيد:

 Q =۱.۷۶/Ta + ۷.۵

Q : مقدار فاضلاب جذب شده بر حسب m3/m2.d

Ta : زمان جذب بر حسب دقيقه

در محاسبالت نفوذ پذيري چاه سطح كف چاه را در نظر نمي گيرند، همچنين براي جلوگيري از آلودگي آبهاي زير زميني لازم است كف چاه حداقل ۳-۱٫۵ متر بالاتر از سطح آب زير زميني باشد .